Dnia 18 kwietnia 2020 r. weszła w życie ustawa o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, zwana dalej „tarczą antykryzysową 2.0”. Wprowadza ona szereg zmian w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zwanej powszechnie „tarczą antykryzysową 1.0”.
Tarczą antykryzysową 2.0 zmodyfikowano m.in. zasady zwolnienia z obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek uiszczanych na rzecz ZUS. Od tej pory ze zwolnienia mogą skorzystać nie tylko tzw. „mikrofirmy”, tj. płatnicy składek, którzy przed dniem 1 lutego 2020 r. i na dzień 29 lutego 2020 r. (oraz w okresie od dnia 1 – 29 lutego i na dzień 31 marca 2020 r., a także w okresie od dnia 1 – 31 marca i na dzień 30 kwietnia 2020 r.) mieli (lub będą mieli) zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych. Nowe uprawnienia przyznano przedsiębiorcom (płatnikom składek), którzy w analogicznym okresie zgłosili do ubezpieczeń społecznych od 10 do 49 ubezpieczonych. Zwalnia się ich z obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek w wysokości 50 % łącznej kwoty należności z tytułu składek wskazanych w deklaracji rozliczeniowej złożonej za dany miesiąc. Liczbę ubezpieczonych oblicza się nie uwzględniając ubezpieczonych będących pracownikami młodocianymi. Istotne jest, że ubezpieczonymi zgłaszanymi do ubezpieczeń społecznych są zarówno pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę jak i zleceniobiorcy ‘zatrudnieni’ na umowę zlecenie. Zwolnienie udzielane jest na okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r. Oznacza to, że podmioty, którym przysługuje zwolnienie nie powinny już opłacać w kwietniu 2020 r. składek, które są należne za marzec 2020 r. Zwolnieniem objęci są zarówno pracownicy i zleceniobiorcy firmy jak i jej właściciel, o ile jest on osobą fizyczną, prowadzącą działalność gospodarczą (podlegającą wpisowi do CEIDG). Zwolnienie obejmuje składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych. Warunkiem skorzystania ze zwolnienia jest złożenie do ZUS do dnia 30 czerwca 2020 r. odpowiedniego wniosku o zwolnienie z opłacania składek. Może zostać to uczynione zarówno w formie pisemnej (papierowej), jak i elektronicznej (z użyciem kwalifikowanego podpisu elektronicznego, podpisu zaufanego albo podpisu osobistego). Co przy tym istotne, jeżeli płatnik zwolniony na podstawie tarczy antykryzysowej 2.0 z płatności składek ZUS uiścił już składki za marzec 2020 r., to – zgodnie z przepisami tarczy antykryzysowej 2.0 – należności te zostaną na wniosek płatnika zwrócone. Przychody z tytułu zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek, o których mowa powyżej, nie stanowią przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych.
Z opłacania składek ZUS są również zwolnione osoby prowadzące pozarolniczą działalność (w rozumieniu przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), opłacające składki wyłącznie na własne ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne. Należą do nich zatem tzw. osoby samozatrudnione (w tym również „zatrudnione” u innych przedsiębiorców, wystawiające swojemu „pracodawcy” fakturę VAT za wykonaną pracę), a także – co istotne –wspólnicy spółek cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych oraz jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Zwolnienie udzielane jest na okres od 1 marca 2020 r. do 31 maja 2020 r. Warunkiem skorzystania ze zwolnienia jest prowadzenie działalności gospodarczej przed 1 kwietnia 2020 r. Pomimo zapowiedzi usunięcia tej przesłanki w tarczy antykryzysowej 2.0, determinantą udzielenia zwolnienia w dalszym ciągu pozostaje również uzyskanie przychodu z działalności w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie z opłacania składek, w wysokości nie większej niż 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2020 r. (tj. ok. 15.000,00 zł brutto). Co przy tym istotne, nie oznacza to, że ze zwolnienia nie mogą skorzystać osoby, które osiągnęły w marcu 2020 r. przychód przekraczający tą wartość. Jeżeli bowiem w kwietniu 2020 r. nie przekroczą tego pułapu, będą w dalszym ciągu miały możliwość złożenia wniosku, lecz obejmującego zwolnienie jedynie za kwiecień i maj 2020 r. Analogiczna sytuacja będzie miała miejsce, gdy rzeczony limit nie zostanie przekroczony dopiero w maju 2020 r., gdyż wówczas możliwe będzie uzyskania zwolnienia za maj 2020 r. Opisywane zwolnienie obejmuje składki na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Również w tym wypadku, by skorzystać ze zwolnienia, należy złożyć odpowiedni wniosek do ZUS do dnia 30 czerwca 2020 r.
Tarcza antykryzysowa 2.0 wprowadziła także możliwość odstąpienia od pobierania odsetek za zwłokę dla należności za okres od stycznia 2020 r. Odstąpienie od pobierania odsetek będzie możliwe w sytuacji, gdy (a) składki już zostały opłacone, ale po ustawowym terminie płatności i w związku z tym powstały odsetki albo (b) gdy składki nie zostały jeszcze opłacone, a upłynął już ich termin płatności. Taki wniosek (wraz z uzasadnieniem) może złożyć do ZUS każdy płatnik składek – niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa – w terminie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu. Ewentualna odmowa odstąpienia od pobierania odsetek za zwłokę nastąpi w drodze decyzji, od której płatnikowi składek przysługuje prawo do wniesienia wniosku do Prezesa Zakładu o ponowne rozpatrzenie sprawy.