Dnia 6 września 2021 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana ustawa wprowadzająca tzw. pakiet Slim VAT 2, tj. ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie podatku od towarów i usług (dalej jako: „ustawa o VAT”) oraz zmianie ustawy – Prawo bankowe, zakładająca wprowadzenie kolejnych uproszczeń w rozliczeniu podatku VAT, zapoczątkowany przez pakiet Slim VAT pod koniec 2020 r. Zmiany wprowadzone nowelizacją ustawy o VAT oraz ustawy – Prawo bankowe mają poprawić płynność finansową podatników rozliczających podatek VAT, odformalizować niektóre procedury związane z tym podatkiem oraz implementować do polskiego porządku prawnego rozstrzygnięcia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawach przegranych przez Polskę.
Pakiet Slim VAT 2 zaczął obowiązywać od dnia 1 października 2021 r., z wyjątkiem zmian w zakresie korekt importu towarów i neutralnego rozliczenia WNT, importu usług i dostaw krajowych podlegających odwrotnemu obciążeniu, które weszły w życie następnego dnia po ogłoszeniu ustawy w Dzienniku Ustaw, tj. w dniu 7 września 2021 r. Z kolei znowelizowane przepisy dotyczące ulgi na złe długi będą miały zastosowanie do podatku VAT, gdy prawo do odliczenia tego podatku powstanie po dniu 1 stycznia 2022 r.
Pakiet Slim VAT 2 wprowadza nowe regulacje na poniższych obszarach.
Ulga na złe długi w VAT.
Wprowadzone zmiany w zakresie stosowania ulgi na złe długi w VAT to próba dostosowania polskich przepisów do orzeczenia TSUE z dnia 15 października 2020 r. w sprawie C-335/19, w którym Trybunał stwierdził niezgodność z Dyrektywą VAT dodatkowych warunków, od których uzależniona była możliwość obniżenia podstawy opodatkowania VAT. Zakwestionowany warunek dotyczył statusu dłużnika – polskie przepisy wymagały, aby dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.
Po nowelizacji wierzyciel będzie mógł zastosować ulgę na złe długi, nawet jeżeli w dniu dostawy towarów lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej w celu zastosowania ulgi na złe długi dłużnik nie był czynnym podatnikiem podatku VAT lub był w trakcie postępowania upadłościowego, restrukturyzacyjnego albo w trakcie likwidacji – pod warunkiem, że wierzyciel był zarejestrowany jako podatnik VAT w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej.
Wierzyciel będzie miał również możliwość skorzystania z ulgi na złe długi, gdy nabywcy nie są zarejestrowani jako czynni podatnicy VAT (tj. osoby fizyczne niebędące podatnikami VAT i podatnicy VAT zwolnieni od podatku VAT ze względu na wartość sprzedaży lub wykonywanie wyłącznie czynności zwolnionych od VAT). W takim przypadku wierzyciel będzie mógł skorzystać z ulgi na złe długi pod następującymi warunkami:
- wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego;
- wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym;
- wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.
Pakiet Slim VAT 2 wydłuża również termin skorzystania z ulgi na złe długi z 2 do 3 lat od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność, licząc od końca roku podatkowego, w którym została ona wystawiona.
Zasady odliczenia podatku naliczonego w drodze korekty deklaracji.
Nowelizacja ustawy o VAT umożliwia także podatnikom, którzy nie dokonali obniżenia podatku naliczonego w ustawowych terminach (tj. za okresy rozliczeniowe, w których powstało prawo do odliczenia tego podatku), skorygowanie deklaracji podatkowej również w jednym z trzech następujących po sobie okresów rozliczeniowych, w których powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Wprowadzona zmiana umożliwi podatnikom kumulowanie odliczeń podatku naliczonego w zbliżonych okresach rozliczeniowych w jednej deklaracji podatkowej.
Zasady określania „dostawy ruchomej” w transakcjach łańcuchowych.
Transakcje łańcuchowe to transakcje, w których te same towary są przedmiotem kolejnych dostaw oraz są wysyłane lub transportowane bezpośrednio od pierwszego dostawcy do ostatniego w kolejności nabywcy. W takim przypadku wysyłkę lub transport przyporządkowuje się wyłącznie jednej dostawie – „dostawie ruchomej”. W dostawie ruchomej wszystkie dostawy poprzedzające dostawę ruchomą są opodatkowane podatkiem VAT w państwie, z którego towar jest wysyłany lub transportowany, a wszystkie dostawy mające miejsce po dostawie ruchomej są opodatkowane VAT w państwie przeznaczenia towaru. Sama dostawa ruchoma jest kwalifikowana u dostawcy jako eksport lub wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów, a po stronie nabywcy jako import lub wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów.
Nowelizacja wprowadza jednolitą regułę określania dostawy ruchomej w odniesieniu do wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów i eksportu towarów w przypadku, gdy podmiotem dokonującym wysyłki lub transportu towarów w transakcji łańcuchowej jest pierwszy w kolejności dostawca (pierwszy podmiot w łańcuchu) lub ostatni w kolejności nabywca (ostatni podmiot w łańcuchu), a nie nabywca towarów, który dokonuje także dostawy towarów, lub podmiot pośredniczący. W takim przypadku „dostawę ruchomą” będzie należało przyporządkować odpowiednio dostawie dokonywanej przez pierwszego dostawcę albo dostawie dokonywanej na rzecz ostatniego nabywcy.
Zasady rozliczenia VAT z tytułu importu w procedurze uproszczonej.
W ramach procedury uproszczonej podatnicy mogą rozliczyć podatek VAT z tytułu importu towarów razem z innymi czynnościami opodatkowanymi, zamiast dokonywać bezpośredniej zapłaty podatku VAT zawartego w zgłoszeniu celnym. W przypadku braku rozliczenia tego podatku w deklaracji podatkowej podatnik traci prawo do rozliczenia tego podatku w ramach procedury uproszczonej i jest obowiązany do jego bezpośredniej zapłaty wraz z odsetkami.
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami, podatnicy korzystający z procedury uproszczonej będą mogli skorygować deklarację podatkową, jeżeli nie rozliczyli tego podatku prawidłowo w pierwotnej deklaracji podatkowej. Korekta będzie mogła zostać dokonana w terminie 4 miesięcy, licząc od miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu importu tych towarów.
Jeżeli podatnik nie rozliczy podatku VAT w prawidłowej wysokości (w całości lub części) i nie dokona stosownej korekty deklaracji w terminie, utraci prawo do rozliczenia tego podatku w deklaracji podatkowej. Utrata prawa do rozliczenia podatku VAT w deklaracji będzie dotyczyć jedynie podatku VAT wykazanego w zgłoszeniu celnym, z którego podatek nie został w całości rozliczony w deklaracji podatkowej. W takiej sytuacji podatnik będzie zobowiązany do bezpośredniej zapłaty podatku VAT wraz z odsetkami.
Zasady rozliczenia VAT w przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.
Zgodnie z zasadą obowiązującą do dnia 1 października 2021 r. odliczenie podatku VAT naliczonego w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym rozliczany jest podatek należny z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, jest dopuszczalne pod warunkiem, że podatnik otrzyma fakturę i wykaże podatek należny nie później niż w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy. Przedstawione warunki zostały uznane przez TSUE w wyroku z dnia 18 marca 2021 r. w sprawie C-895/19 za nieproporcjonalne oraz naruszające zasadę neutralności podatku VAT. Wprowadzone modyfikacje rozliczenia podatku VAT w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów stanowią implementację wskazanego wyżej orzeczenia do polskiego porządku prawnego.
Nowelizacja eliminuje trzymiesięczny termin na wykazanie podatku VAT. Warunkiem rozliczenia podatku naliczonego i podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów w tym samym okresie rozliczeniowym będzie ujęcie podatku należnego w okresie, w którym powstał obowiązek podatkowy. Ustawodawca utrzymał warunek otrzymania faktury w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy. Jeżeli jednak podatnik otrzyma fakturę w terminie późniejszym, w dalszym ciągu będzie uprawniony do odliczenia podatku naliczonego w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym rozliczył podatek należny.
Uwolnienie środków z rachunku VAT i rachunku technicznego.
W przypadku zamknięcia rachunku rozliczeniowego środki z rachunku VAT powiązanego z tym rachunkiem są transferowane na rachunek techniczny prowadzony przez bank. Nowelizacja wprowadza przepisy umożliwiające podatnikowi wystąpienie do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o wydanie zgody na wypłatę podatnikowi środków zdeponowanych na rachunku technicznym.
Zmiany dotyczące mechanizmu podzielonej płatności.
Pakiet Slim VAT 2 umożliwi podatnikom przenoszenie środków zgromadzonych na rachunku VAT na inne rachunki VAT prowadzone w innych bankach. Jednakże uwolnienie środków z rachunku VAT na rachunek rozliczeniowy, w dalszym ciągu będzie wymagało od podatnika wystąpienia do organów podatkowych.
Nowelizacja rozszerza też możliwości w zakresie przeznaczenia środków zgromadzonych na rachunku VAT. Oprócz składek na ubezpieczenia społeczne (ZUS) podatnicy będą mogli też regulować ze środków zgromadzonych na rachunku VAT składki na ubezpieczenie rolników (KRUS).